Anja Schouten

Goedemiddag allemaal.

Goed om hier vandaag weer zoveel bekende gezichten te zien. Een extra warm welkom aan rabbijn Spiero, stadsdichter Lonneke van Heugten en de kinderen van OBS De Kennemerpoort. Uiteraard ook veel dank aan de werkgroep en alle andere betrokkenen die deze herdenking samen hebben voorbereid.

Vorig jaar stond ik hier op dezelfde plek en sprak ik de wens uit dat deze herdenking een nieuwe Alkmaarse traditie zou worden. Vandaag bewijzen wij samen dat die wens is uitgekomen. Wij zijn hier opnieuw bijeen om te herdenken en stil te staan bij de 173 Joodse Alkmaarders die op 5 maart 1942 werden weggevoerd en waarvan de meeste zijn vermoord.

We staan hier bij het Alkmaars Namenmonument, waar hun namen gegraveerd staan. 173 namen van mensen, jong en oud, die hier leefden, werkten en droomden. Zij werden op die kille dag in maart 1942 op bevel van de Duitse bezetter uit hun huizen gehaald en naar het station gebracht. Daar stonden de treinen klaar. Treinen die hen wegbrachten uit Alkmaar, weg van hun leven. Eerst naar Amsterdam, waar zij tijdelijk verbleven in afwachting van hun vervolgreis naar een onbekende en onmenselijke bestemming. Waar zij vermoord werden om wie zij waren, omdat zij joods waren. Dit monument is hier bijna 2 jaar geleden geplaatst zodat hun namen niet verdwijnen, zodat hun levens niet vergeten worden.

Herdenken is niet slechts een moment van reflectie; het is een daad van erkenning en verantwoordelijkheid. Dat besefte ik eens te meer toen ik kort geleden in Amsterdam was en het Holocaustmuseum bezocht. Binnen, op de muren van het museum, stonden krachtige woorden: “Zien leidt tot bewustzijn en bewustzijn leidt tot handelen.” Die woorden lieten mij niet los. Want dat is precies waarom wij hier vandaag staan. Door te kijken, door te zien, worden we ons bewust van wat er om ons heen gebeurt. En met dat bewustzijn komt de verantwoordelijkheid om te handelen. Niet alleen vandaag, maar elke dag opnieuw.

Tijdens mijn bezoek aan het museum viel mijn oog op een prachtig genaaid geruit jurkje dat ooit toebehoorde aan een jong joods meisje. De toelichting naast het jurkje vertelt dat haar “pleegmoeder” in de onderduik een blouse had in dezelfde stof met als doel eenieder te laten geloven dat ze familie waren. Dat jonge meisje wist de oorlog te overleven, trouwde en kreeg twee kinderen.

Tientallen jaren na de oorlog wordt een van haar zoons verliefd op een Joods Alkmaars meisje uit de Vermeerstraat. Ook zij is een dochter van een moeder die door onder te duiken de oorlog overleefde. Haar moeder keerde na de oorlog terug en ging wonen in de Vermeerstraat. En – soms krijgt het lot een wending met een glimlach – werd verliefd en trouwde met een echte Vermeer. Dit echtpaar is hier vandaag aanwezig, zij zijn actieve en betrokken Alkmaarders, joodse Alkmaarders.

Samen kregen ze drie kinderen, drie jonge mannen van wie beide oma’s de oorlog overleefden door de onderduik. De geschiedenis is dichterbij nog dan we denken.

Dat jurkje in het Holocaust museum is dus meer dan stof en draad; Het is een verhaal dat vele mensenlevens omvat. Het is een herinnering aan de gruwelijkheden die kinderen in de oorlog hebben moeten doorstaan. Maar ook van zorgzaamheid en de geschiedenis die doorgegeven wordt, van generatie op generatie. Ook aan de jongeren van onze tijd. En daarom gaan we als college binnenkort met Alkmaarse schoolklassen ook naar het Holocaust museum.

De slotspreuk in het museum luidt: ‘Jij weet het nu. Vergeet het niet. Wees verschillig!’ Die oproep is actueler dan ooit. Want herdenken doen we niet alleen voor het verleden, maar ook voor de toekomst. Antisemitisme en haat zijn helaas geen afgesloten hoofdstuk. Ze zijn er nog steeds, in nieuwe vormen, in nieuwe woorden, in nieuwe daden. De wereld is sinds ik hier vorig jaar stond enorm veranderd. En we kunnen wel stellen dat het er niet vrediger op is geworden. Ook niet in Nederland. Het is onze verantwoordelijkheid om in gesprek te blijven, om deze verhalen te blijven delen en om op te staan tegen onrecht. Niet wegkijken. Niet zwijgen. Maar zien, bewust worden, en handelen.

Precies om die reden ben ik zo blij met de actieve rol van de Joodse gemeenschap in Alkmaar. Niet alleen omdat zij hun deuren openen voor een maaltijd met alle deelnemers van het vredesoverleg. Maar bijvoorbeeld ook omdat zij zo veel schoolkinderen rondleiden in hun synagoge. Met als doel om het Joodse leven in Alkmaar weer zichtbaar te maken. Niet verstoppen, maar zichtbaar onderdeel van de Alkmaarse samenleving zijn. Net zoals we dat vandaag doen.

Vandaag noemen we opnieuw de namen van de 173 Joodse Alkmaarders die uit hun stad werden weggevoerd. Namen van vaders en moeders, grootouders en kinderen, buren en vrienden. Wij herdenken hen, zodat zij nooit worden vergeten. Want een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is. En zoals op het monument staat: “Mogen hun zielen opgenomen zijn in de bundel van het eeuwige leven.”

Dank u wel!

Dames en heren, beste aanwezigen,

Wat een eer om hier vandaag te staan. Een dag waarop we stilstaan bij de kracht, de veerkracht én de toekomst van vrouwen. Dit jaar staat alles in het teken van één vraag: wie is de Vrouw van de Toekomst? Voordat we die vraag kunnen beantwoorden, is het eerst belangrijk om te weten: hoe staan we er eigenlijk voor?

We hebben al veel bereikt. Maar laten we eerlijk zijn: we zijn er nog lang niet. Vrouwen verdienen nog steeds minder dan mannen. Ze komen minder vaak aan de top. Ze nemen nog steeds het grootste deel van de zorg voor kinderen en het huishouden op zich. En er zijn zelfs bewegingen die pleiten voor een terugkeer naar traditionele rolpatronen, waarin vrouwen onderdanig zijn aan de man en met name voor het huis en de kinderen zorgen.

Tegelijkertijd zien we dat gelijkheid niet alleen gaat over werk en kansen, en over wie de afwas doet of de kinderen naar bed brengt. Het gaat ook over veiligheid. Want hoe vrij ben je als je je niet veilig voelt? Hoe gelijkwaardig ben je als je je continu moet aanpassen om ongewenste aandacht te vermijden? Seksueel grensoverschrijdend gedrag is helaas nog steeds een realiteit voor veel vrouwen, ook hier in Alkmaar.

Staren. Roepen. Sissen. Handelingen die klein lijken, maar een grote impact hebben. Landelijke cijfers van 2024 hebben we nog niet maar in 2023 was zelfs 66% van de vrouwen tussen de 13 en 25 jaar slachtoffer van seksueel grensoverschrijdend gedrag. 66 procent, ik zeg het nog maar eens. Kijk eens om u heen. Dat zijn 2 op de 3 vrouwen. Dat betekent dat we nog een lange weg te gaan hebben.

Psychische intimidatie is een goede voorspeller van fysiek geweld. Hoe eerder je erbij bent, hoe kleiner de risico’s zijn. Soms zijn anderen beter in staat het een halt toe te roepen. Bijvoorbeeld mensen in de omgeving van het slachtoffer én mensen in de omgeving van de dader. Simpele interventies zoals zeggen “Wat je nu doet is niet oké” helpen al enorm. Daarmee stellen we de norm dat intimidatie niet wordt geaccepteerd.

Ik kan u vertellen dat we in Alkmaar onze stinkende best doen om hier verbetering in te brengen. We moeten onze vrouwen beschermen. Daarom werken we nauw samen met een aantal partijen om de veiligheid van vrouwen en meisjes in de openbare ruimte en tijdens het uitgaan te verbeteren. Op het gebied van huiselijk geweld zien we in Alkmaar gelukkig al vooruitgang met een mooie daling van het aantal meldingen.

Maar daarbij raken we het volgende probleem: veel slachtoffers en omstanders doen geen melding. Misschien uit schaamte. Misschien omdat ze denken dat het toch niets zal veranderen. Het meldpunt voor straatintimidatie wordt weliswaar steeds beter gevonden, laten onze cijfers zien.

De meldingen van grensoverschrijdend gedrag komen vooral vanuit het centrum van Alkmaar en zijn vooral afkomstig van vrouwelijke melders. Met melders wordt, als zij dit willen, contact opgenomen. Dus mijn vraag aan u is: kent of bent u iemand die te maken

heeft met grensoverschrijdend gedrag. Meld dit dan alstublieft. Daarmee kunt u uw verhaal kwijt en helpt u ons om de daders op te sporen. De Vrouw van de Toekomst moet zich veilig voelen. Overal. Op straat, op school, op haar werk, online.

Goed, laten we nu vooruitkijken. Wie is dan eigenlijk die Vrouw van de Toekomst? Ik zie haar als een vrouw die haar eigen keuzes maakt. Die zich niet laat beperken door verwachtingen, door oude denkbeelden of door obstakels. Zij staat stevig in haar schoenen en bepaalt haar eigen pad.

De Vrouw van de Toekomst is een vrouw die weet dat ze niet alleen staat. Want hoe bereiken we die toekomst? Door elkaar te steunen. Door samen te werken. Want als we niet opletten, gaan we achteruit in plaats van vooruit.

En ik kijk nu de zaal in… Ik zie haar hier, overal om mij heen. In iedere vrouw die hier vandaag aanwezig is. In de student die haar eerste stappen zet in haar carrière. In de moeder die haar kinderen opvoedt met het geloof dat zij alles kunnen worden wat ze willen. In de onderneemster die haar dromen achternagaat. In de vrouw die zich inzet voor haar gemeenschap. Jullie zijn de Vrouwen van de Toekomst.

Maar wat hebben jullie nodig om die vrouw te zijn? Om dat pad te bewandelen?

We hebben elkaar nodig. We moeten elkaar steunen, inspireren en versterken. Want emancipatie is geen eenzame strijd. Het is iets wat we samen doen, als vrouwen, maar ook samen met mannen. Ook mannen hebben hier een rol in. Want de Vrouw van de Toekomst heeft bondgenoten nodig, in haar gezin, op haar werk, in de politiek, overal.

En laten we niet vergeten: de Vrouw van de Toekomst is er in alle vormen. Ze is jong en oud, met verschillende achtergronden en ervaringen. Sommigen willen carrière maken, anderen kiezen voor een leven waarin gezin centraal staat. Het belangrijkste is dat het een vrije keuze is. Dat geen enkele vrouw gedwongen wordt in een rol die ze niet wil.

En hoe bijzonder is het dat we deze bijeenkomst vandaag samen vieren? Dat we hier staan met vrouwen uit verschillende culturen, met verschillende achtergronden? En dat dit straks wordt afgesloten met een gezamenlijke iftar, een moment van verbinding en saamhorigheid?

We kunnen niet wachten op verandering. We moeten die verandering zelf zijn. Dus laten we vandaag niet alleen stilstaan bij de ongelijkheden die nog bestaan, maar ook vooruitkijken. Dromen. Elkaar aanmoedigen. Uitspreken dat wij samen bouwen aan een toekomst waarin gelijkheid geen ideaal meer is, maar een realiteit. Want de Vrouw van de Toekomst? Die zijn wij allemaal.

Dank jullie wel.

Goedenavond,

Op 4 mei herdenken we alle Nederlandse oorlogsslachtoffers. Zij die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen in oorlogssituaties en bij vredesoperaties. Militairen én burgers. Zij die vochten, die stierven, die vervolgd werden. En zij die het leven lieten omdat ze anderen hielpen.

Straks zijn we twee minuten stil. Maar die stilte is niet leeg. Ze is vol. Vol verhalen en herinneringen. Vol vragen waarop geen antwoord bestaat.

Herdenken doen we niet alleen met ons hoofd, maar ook met ons hart. Want achter ieder slachtoffer van oorlog en geweld zit een mens. Een leven. Een familie. Een verhaal dat wordt doorgegeven aan volgende generaties. Dus ook aan de onze.

Dit jaar is het 80 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd. 80 jaar vrijheid. Een mijlpaal. Maar ook: een verantwoordelijkheid.

Want wat betekent 80 jaar vrijheid? Het is meer dan een tijdsaanduiding. Het is een mensenleven geleden dat Nederland bevrijd werd van de Duitse bezetter. We mogen niet vergeten dat die vrijheid niet vanzelf kwam. En niet vanzelf blijft.

Want we merken hoe fragiel vrijheid is. We leven in een tijd waarin oorlog weer dichterbij komt. Opnieuw vluchten mensen voor geweld. Kinderen verliezen ouders. Ouders hun kinderen.

Oorlog voelt ook voor velen van ons dichterbij, niet alleen door de berichten in de media. Familiegeschiedenissen maken dat bezorgdheid, onrust of zelfs angst weer wakker worden. Mensen ervaren uitsluiting of polarisatie. Door woorden. Door daden. In onze samenleving. In onze stad en onze dorpen.

Juist daarom is herdenken geen ritueel van het verleden, maar een opdracht voor de toekomst. Want vrijheid vraagt om moed om de verantwoordelijkheid te dragen die erbij hoort.

Want wat betekent vrijheid als je nooit hebt ervaren wat onvrijheid is?

Het antwoord zit niet alleen in boeken. Het zit in verhalen. In mensen. In keuzes. En iedereen mag daarin zijn eigen weg vinden. De één zoekt de stilte, de ander laat zijn stem horen. Voor sommigen geeft het een aanzet tot het maken van kunst, anderen kiezen ervoor te zorgen voor de mensen om hen heen of delen hun een verhaal. Geef ruimte aan ieders manier om met verlies, met oorlog, met onrust om te gaan.

Want oorlog is geen afgesloten hoofdstuk. Oorlog is niet voorbij als het geweld stopt. Oorlog werkt door. Niet alleen in het leven van wie het meemaakt, maar ook in dat van hun kinderen. En de kinderen van hun kinderen. Oorlog laat sporen na. Littekens in de ziel die soms nog generaties later pijn doen.

Tijdens de uitvaartmis voor Paus Franciscus sprak kar­di­naal Giovanni Battista Re krachtige woorden over het pontificaat van Fran­cis­cus, met een bij­zon­dere nadruk op vrede en ver­zoe­ning.

Vooral tegen­over de oorlogen van de laatste jaren verhief paus Fran­cis­cus onophou­de­lijk zijn stem voor vrede en riep hij op tot rede en eer­lijke onderhan­de­lin­gen. Ik citeer: “Oorlog vernie­tigt mensen, huizen, zieken­hui­zen en scholen. Oorlog laat de wereld altijd slechter achter. Het is altijd een pijn­lijke en tra­gische nederlaag.” Einde citaat.

“Bouw bruggen, geen muren,” zijn woorden die de paus uitsprak.

Ook in Alkmaar zijn de littekens van oorlog nog voelbaar. Soms in grote verhalen. Vaak in kleine dingen.

Bij de herdenking van de Slag bij Rustenburg hoorde ik het verhaal van een man wiens vader in het verzet zat, maar net die ene nacht van de wapendropping miste. De schuld daarover liet hem nooit meer los. Hij vermeed de herdenking, jaar in jaar uit, omdat hij zichzelf niet kon vergeven. En iemand anders vertelde daar dat zijn vader NSB’er was. En hoe hij als zoon nog steeds voelt dat hij zich moet verantwoorden voor iets wat hij zelf niet deed. Alsof je in stilte veroordeeld blijft voor iets dat je zelf niet gedaan hebt.

Of het verhaal van Willem Woestenburg en Lou Beumer bij de Herdenking in Noordeinde. Willem en Lou, 25 en 26 jaar oud, zetten hun leven op het spel om twee gecrashte Amerikaanse piloten te verbergen en in veiligheid te brengen. Maar de Duitsers kwamen hen op het spoor. Willem en Lou moesten hun moed met de dood bekopen. Voor hun families veranderde die ene dag alles.

Het zijn persoonlijke verhalen, over verdriet en verder leven, soms beladen met schuld of schaamte. Maar altijd met diepe sporen van de oorlog.

Sporen die ook zichtbaar worden in het verhaal van Gerrit van Dijk. Een verhaal dat hij vertelde bij de herdenking van de fusillade aan de Harddraverslaan. Daar waar we straks de kransen zullen leggen.

Gerrit is een van de 30 kleinkinderen van verzetshelden Marinus Post en Annie Post-Salomons. Zij boden onderdak aan tientallen onderduikers. Een daad die Marinus met de dood moest bekopen. Zijn vrouw Annie overleefde de oorlog wél. Maar haar leven werd nooit meer zoals het was. De oorlog was voorbij, maar het zwijgen bleef. En de littekens ook.

Begin dit jaar bezocht ik het Nationaal Holocaustmuseum. Daar zag ik een geruit jurkje. Een kinderkleedje, met de hand genaaid voor een Joods meisje in de onderduik. Haar “pleegmoeder” in de onderduik had een blouse van dezelfde stof – om anderen te laten denken dat ze familie waren. Het meisje overleefde en bouwde een leven op. Kreeg kinderen. Tientallen jaren later werd haar zoon verliefd op een Joods meisje uit Alkmaar. Ook háár moeder overleefde de oorlog in onderduik.

Twee families die de Holocaust overleefden – en samen een toekomst opbouwden. Hun kinderen en kleinkinderen wonen hier, in Alkmaar. Dat jurkje in het museum is meer dan stof en draad. Het is geschiedenis in elke vezel. Een herinnering aan wat kinderen moesten doorstaan.

Verhalen als deze laten ons zien: de oorlog is nooit écht voorbij. Ze leeft voort in herinneringen. In stiltes. In keuzes. En vrede – vrede is kwetsbaar.

Vandaag herdenken we de mensen die opstonden toen zwijgen makkelijker was. We denken aan de mensen die vochten, die verborgen, die stierven – en aan hen die overleefden, maar nooit meer dezelfde waren. Aan hen die leerden leven met verlies. Met herinneringen die bleven schuren. En aan de generaties daarna, die dat verhaal met zich meedragen.

We denken aan álle slachtoffers van de Holocaust. Waaronder Joden, Roma en Sinti. Maar ook Slavische volkeren, politieke tegenstanders, zoals communisten en socialisten, en ook Jehovah’s Getuigen die massaal werden vermoord of als dwangarbeiders ingezet. We denken aan mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking die systematisch om het leven werden gebracht. Aan homoseksuelen, vooral mannen, die werden vervolgd en opgesloten in concentratiekampen. En we denken aan de zogenoemde ‘asocialen’, zoals daklozen, bedelaars en prostituees, die de bezetter ook als ongewenst zag.

We denken aan verzetsstrijders, militairen, vaarplichtigen, burgers – jong en oud – die hun leven gaven voor iets dat groter was dan zijzelf. Niet alleen hier, in Nederland, maar ook in Nederlands-Indië.

We staan stil. Niet alleen om terug te kijken – maar om vooruit te zien. Niet om stil te blijven – maar om te spreken. Niet om alleen te herdenken – maar om ook in onze tijd en op onze manier verantwoordelijkheid te nemen.

Laten we – 80 jaar na de bevrijding – opnieuw zeggen: dit nooit meer! En laten we dat niet alleen zeggen. Laten we het ook doen. In wat we doen. In hoe we leven. Door onze vrijheid te beschermen. En elkaar vast te houden – juist als we verschillen.

Want vrijheid is niet alleen van mij. Niet alleen van jou. Vrijheid is van ons allemaal en eenieder heeft daarin een verantwoordelijkheid te dragen. En daarom herdenken we samen. En vieren we samen. Voor wie er waren. Voor wie er zijn. En voor wie nog komen.

Dank u wel.

Lieve mensen,

Wat bijzonder om hier vandaag op deze plek te staan. Op een steenworp afstand van het Victoriepark, waar we afgelopen dinsdag nog een krans legden voor Alkmaars Ontzet. Een traditie waarbij we herinneren dat – gelukkig voor ons – het beleg van de Spanjaarden eindigde in het Ontzet van Alkmaar. En ieder jaar weer staan we op 8 oktober stil bij de moed en kracht van Alkmaarders die in 1573 hun vrijheid verdedigden.

Vandaag, twee dagen later, vieren we opnieuw die kracht. Want vandaag, 10 oktober 2025 krijgt Trijn Rembrands haar zeer verdiende plek. Hier, op de plek waar zij voor haar Alkmaar streed.

Trijn was zestien jaar toen ze meevocht. Zestien. Een meisje nog, maar met de moed van een volwassen vrouw. Ze stond naast de mannen op de muren van de stad. Goede kans dat ze moediger was dan veel van die mannen. Ze laadde geweren, gooide brandende takken en goot kokend teer over de vijand. Onze eigen Kenau. Ze deed wat nodig was om haar stad te beschermen.

Ik probeer me wel eens in te beelden hoe die strijd er toen moet hebben uitgezien. De stadsmuren vol mensen. De rook van brandende polders. De geur van kruit en angst. Vrouwen die stenen aanreikten. Jongens die water haalden. De klokken van de Grote Kerk die boven het rumoer uit luidden. En ergens daartussen een meisje van zestien dat niet vluchtte, maar bleef staan. Omdat ze wist: als ik nu niets doe, verliezen we alles.

Vandaag, meer dan 450 jaar later, kijkt ze opnieuw uit over Alkmaar. In staal en brons. Vastberaden. Krachtig. En – net als toen – niet alleen. Want dit beeld gaat niet alleen over haar. Het gaat over alle vrouwen en meisjes die in moeilijke tijden opstaan.

We hoorden net van historica Marjan Schwegman over de sterke Alkmaarse vrouwen uit onze geschiedenis. Truitje Bosboom-Toussaint, Margaretha Maclaine Pont, Ans Roos. Vrouwen die zich niet lieten tegenhouden, die hun stem gebruikten, ook als dat tegen de regels was.

En kunsthistoricus Cathelijne Blok herinnerde ons eraan hoe belangrijk het is dat we die vrouwen zichtbaar maken. Dat ze een plek krijgen in onze verhalen, in onze stad, in onze verbeelding. In onze kunst. We bouwen letterlijk een wijk waarbij de straten naar vrouwen zijn vernoemd.

Daarom is dit beeld zo waardevol. Het maakt zichtbaar wat lang onzichtbaar bleef. Het zegt: vrouwen hebben ook gestreden, vrouwen hebben verschil gemaakt, vrouwen hebben onze vrijheid mede vormgegeven.

Als ik naar Trijn kijk, denk ik niet alleen aan 1573. Ik denk ook aan vandaag.

In mijn eigen leven voelt gelijkwaardigheid als iets normaals. In mijn werk, in mijn gezin, in mijn omgeving. Ik heb kansen gekregen, ruimte, vertrouwen. Maar dat geldt niet voor iedereen. Nog altijd merken vrouwen dat ze zich vaker moeten bewijzen. Dat hun stem minder snel wordt gehoord. En dat rollen en verwachtingen soms nog steeds bepaald worden door oude patronen.

Veel medisch onderzoek gaat bijvoorbeeld nog steeds uit van het mannelijk lichaam. De loonkloof is nog steeds verre van gedicht, ook in gevallen waarbij man en vrouw hetzelfde werk doen. En in de meeste bestuurskamers zitten, ook in 2025, nog steeds vooral mannen.

Ik denk ook aan de vrouwen en meisjes die nog steeds moeten vechten voor veiligheid, vrijheid en respect. Niet alleen in verre landen, maar ook hier, in Alkmaar. Geweld tegen vrouwen is geen verleden tijd. Het gebeurt nog steeds. Als gemeenschap maken wij ons hier hard voor. Straatintimidatie, onveilige openbare ruimten, huiselijk geweld, femicide. Terecht is daar veel aandacht voor. Maar ook eigenlijk onvoorstelbaar dat dat nog steeds nodig is.

En tegelijk zien we iets moois gebeuren. Feminisme laat zich opnieuw zien. Er is een jonge generatie vrouwen die zich uitspreekt, die zich organiseert, die verandering wil.
Ook hier in Alkmaar zijn er initiatieven die het gesprek over gelijkwaardigheid voeren. Met dezelfde overtuiging als Trijn toen: vastberaden, betrokken, en met lef.

In Alkmaar zijn we samen sterk. Dat zagen we in 1573. Dat zien we vandaag. We staan op voor wat we belangrijk vinden. Voor vrijheid, gelijkheid en verbondenheid.

En dat is precies wat dit beeld uitstraalt. Twee Trijnen. De Trijn van toen en de Trijn van nu. Één geheel. De vrouw van staal, de vrouw van brons. Samen sterk, samen veerkrachtig. Een symbool van strijd, maar ook van hoop.

Dat maakt mij trots. Trots op onze geschiedenis. Trots op onze kunstenaars. En trots op hoe we vandaag nieuwe betekenis geven aan wat Alkmaar al eeuwen typeert: niet opgeven, samen doorgaan.

Mijn dank gaat uit naar Simone van der Vlugt, die met haar woorden tijdens de Ontzetrede dit idee tot leven bracht. En die in haar boeken de vrouwelijke leiders zichtbaar maakt. Aan de Stichting Trijn Rembrands, die met ongelooflijk veel inzet en overtuiging dit project heeft gedragen. En natuurlijk aan Elisabet Stienstra, die met haar kunst Trijn opnieuw tot leven bracht. Niet als beeld uit het verleden, maar als vrouw van nu, trots en krachtig. Dank ook aan iedereen die heeft bijgedragen: fondsen, sponsors, inwoners, vrijwilligers. Want ook dit beeld is, net als de overwinning van 1573, het resultaat van samen doen.

Trijn kijkt ons aan met de blik van iemand die weet wat strijd is, maar ook wat overwinning betekent. Ze herinnert ons eraan dat moed soms klein begint. Met opstaan, met spreken, met niet langer zwijgen.

Laten we die geest van Trijn vasthouden. Hier in Alkmaar, maar ook daarbuiten. In ons leven, in de manier waarop we met elkaar omgaan. Voor haar. Voor de vrouwen van toen. En voor alle Trijnen van nu.

Dank u wel.

Beste mensen,

Welkom bij deze herdenking. Een speciaal welkom aan de nabestaanden van de verzetshelden die we vandaag eren. Fijn dat u hier weer bent. Uw aanwezigheid geeft betekenis aan dit moment.

We staan hier samen, zoals we dat ieder jaar doen. Bij het monument. Bij de namen. Bij de verhalen.

We herdenken de nacht van 10 op 11 oktober 1944. De nacht waarin dappere mannen in verzet kwamen. De nacht waarin hoop en moed werden verraden. De nacht waarin levens werden genomen, maar waarin ook iets ontstond dat nooit meer verdween: de overtuiging dat vrijheid het hoogste goed is.

Na een wapendropping in de Wogmeer werden de verzetsmensen in de val gelokt. Er volgde een vuurgevecht. Gerard Veldman kwam als eerste om. De rest probeerde te vluchten. Sommigen werden gepakt. Anderen verscholen zich in een boerderij aan de Zuidervaart. De Duitsers vonden hen en schoten hen dood. De boerderij werd in brand gestoken. Zo begon de geschiedenis die wij kennen als de Slag bij Rustenburg.

Dertien mannen verloren hun leven. Dertien namen, dertien verhalen.

Dirk de Boer, Piet de Boer, Johannes de Jong, Piet Koning, Floor Niele, Johannes de Reus, Siem Spierenburg, Gerard Veldman, Jacob Wagenaar, Piet Wagenaar, Jan Walter, Rein Witteveen en Frans van der Zeijden.

Vandaag herdenken we hen, 81 jaar na die nacht. Tijd heeft de wonden verzacht, maar niet uitgewist. De verhalen blijven. De pijn leeft voort in families, in dorpen, in herinneringen. En tegelijk is er ook trots. Trots op de moed van gewone mensen die buitengewone keuzes maakten.

De mannen van Rustenburg kwamen niet in verzet voor zichzelf. Ze deden het voor hun dorp. Voor hun land. Voor elkaar. Ze deden het voor de toekomst. Voor ons. Hun daden waren niet groot in aantallen, maar groots in betekenis.

Hun namen staan gegrift in steen, maar vooral in ons hart. En juist daarom blijven we herdenken. Omdat vrijheid niet vanzelf spreekt. Omdat vrede niet vanzelf blijft.

We leven vandaag in een vrije samenleving. Een land waarin iedereen mag zijn wie hij is, mag geloven wat hij wil, mag spreken wat hij denkt. Maar vrijheid vraagt ook iets van ons. Vrijheid vraagt om respect. Om luisteren. Om ruimte geven.

De laatste tijd zien we hoe moeilijk dat soms is. Hoe snel woorden kunnen splijten in plaats van verbinden. Hoe een gesprek, dat misschien met de beste bedoelingen wordt gevoerd, plots kan ontsporen.

We zagen dat recent ook in onze eigen gemeenteraad. Wat begon als een kleine, lokale politieke kwestie, groeide al snel uit tot een landelijke mediastorm. Niemand had iets uitgesproken dat echt goed of fout was. Maar woorden werden uit hun verband gehaald, opgeblazen, uitvergroot. Wat begon als een onhandige uitwisseling, groeide uit tot iets wat niemand had voorzien. Voor niemand was dit de bedoeling.

Het laat zien hoe kwetsbaar communicatie kan zijn in een tijd waarin elk woord wordt gewogen, gedeeld en beoordeeld. Waarin nuance soms verloren gaat in de snelheid van meningen. Waarin luisteren soms moeilijker is dan spreken.

Juist daarom is het belangrijk om elkaar niet los te laten. Om terug te keren naar de kern van vrijheid: dat we verschillend mogen zijn, maar samen blijven zoeken naar wat ons verbindt. Dat we ruimte laten voor misverstanden, voor herstel, voor vergeving.

De mannen van Rustenburg handelden uit overtuiging, maar ook uit verbondenheid. Ze kwamen op voor elkaar, niet tegen elkaar. Dat is de les die we vandaag opnieuw mogen leren.

Wie om zich heen kijkt, ziet dat vrede wereldwijd wankel is. Oekraïne. Israël en Gaza. Soedan. En zoveel andere plekken. Elke dag beelden van geweld, van vluchtelingen, van verlies. Soms lijkt het alsof de wereld niets leert van haar verleden.

En toch… er zijn altijd mensen die opstaan. Die helpen, die vangen, die genezen, die hopen. Dat is de kracht van de mens. Die kracht zien we ook hier, in onze eigen gemeenschap. In scholen die herdenkingen organiseren. In jongeren die luisteren naar verhalen van toen. In vrijwilligers die monumenten onderhouden. In families die blijven vertellen wat er gebeurde.

Zolang er mensen zijn die herdenken, is er hoop. Zolang we bereid zijn te leren, is er toekomst.

Het is 81 jaar geleden dat de boerderij Houtlust brandde. 81 jaar sinds een nacht van vuur, angst en verlies. En nog altijd voelen we de warmte van hun moed.

We vragen ons af: zouden wij hetzelfde durven? Zouden wij ook in verzet komen als onrecht ons pad kruist? Het antwoord is niet vanzelfsprekend. Maar we kunnen wel elke dag kleine keuzes maken die bijdragen aan vrede. We kunnen opkomen voor iemand die wordt buitengesloten. We kunnen luisteren zonder te oordelen. We kunnen verschil maken met respect, met vriendelijkheid, met woorden die verbinden.

Vrijheid is niet iets dat we bezitten. Het is iets wat we samen maken. Iedere dag opnieuw.

Als ik om mij heen kijk vandaag, zie ik iets bijzonders. Ik zie jong en oud. Ik zie mensen uit Alkmaar en Koggenland. Ik zie nabestaanden, veteranen, leerlingen, vertegenwoordigers van geloofsgemeenschappen. Allemaal samen, hier, in stilte verbonden.

Dat is de kracht van herdenken. Het brengt ons bij elkaar. Het herinnert ons aan wie we waren, maar ook aan wie we willen zijn.

De 13 mannen van de Slag bij Rustenburg gaven hun leven voor vrijheid. Wij kunnen hun offer niet terugbetalen, maar we kunnen het wel eren. Door te leven met respect. Door niet te zwijgen als onrecht gebeurt. Door elkaar vast te houden als de wereld ruw wordt.

Laten we dat doen. Niet alleen vandaag, maar elke dag. Laten we herdenken door te handelen. Door vrede te beschermen, in woorden en in daden. En laten we dat doen met warmte. Met begrip. Met verbondenheid.

Want vrede begint niet ver weg, maar hier. In ons dorp. In onze stad. In onszelf.

De mensen die hun leven gaven in het gevecht voor onze vrijheid, verdienen het dat wij de herinnering aan hen levend houden. Niet alleen vandaag, maar altijd. Omdat vrijheid kostbaar is. Omdat vrede kwetsbaar is.

Dank u wel.